Bel AÄŸrıları ve Korunma Dr. Zekeriya GÜR

Tüm romatizmal yakınmaların üçte birini bel aÄŸrıları oluÅŸturur. Toplumun yaklaşık %80’i aktif yaÅŸamlarının bir bölümünde bel aÄŸrısı çeker. Hastaların %70’i bir ay, %90’ı iki ile üç ay içinde iyileÅŸmekle birlikte, ilerleyen dönemlerde, %70’inde üç ve daha fazla kez tekrarlama olmaktadır. Bel aÄŸrısı 20-40 yaÅŸları arasında baÅŸlamakta, 45-60 yaÅŸları arasında görülme sıklığı artmaktadır. Dünyada nezle ve gripten sonra en çok iÅŸ kaybına neden olan hastalık grubu bel aÄŸrılarıdır. 

Bel ağrısı riski kimlerde daha fazladır?
Sigara içenler, uzun yol sürücüleri, uzun süre ayakta duranlar, pozisyon deÄŸiÅŸtirmeden uzun süre oturanlar, ağır yük kaldıranlar ve ani hareket yapanlar, vibrasyonlu aletle çalışanlar, öksürenler ve düÅŸük gelirlilerde bel aÄŸrısına yakalanma riski yüksektir. Sırt ve karın kasları zayıf olanlar veya fazla kilosu olanlar bel aÄŸrısına daha yatkındır. Zira bir kg. ağırlık bele beÅŸ kat yansır. Uzun boylularda bu daha da artar.    

Bel ağrısının nedenleri

• DoÄŸumsal anomaliler
• Travmalar
• Bel fıtığı
• Kemik erimesi (Osteoporoz)
• Tümörler
• Enfeksiyonlar
• Kas romatizması (Miyofasiyal aÄŸrı sendromları)
• Belin dejeneratif hastalığı, kireçlenme (Lomber spondiloz)
• BaÅŸka yerden (karın, damar ve pelvik organlar) yansıyan aÄŸrılar
• Psikonörotik bozukluklar
• Beli, omurgayı, kalçayı ilgilendiren çeÅŸitli kas ve eklem hastalıkları 

Belin dejeneratif hastalığı, kireçleme (Lomber spondiloz) 
Bel omurgasını meydana getiren yapıların dejeneratif deÄŸiÅŸiklikleriyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Kireçlenmenin bir yaÅŸlanma ve yıpranma hastalığı olduÄŸu görüÅŸü yaygındır. Dejenerasyonun görülme sıklığı ve ÅŸiddeti yaÅŸla artar ve 60 yaşından sonra tamamen normal bir omurgaya nadiren rastlanır. ÇoÄŸu kiÅŸi bu deÄŸiÅŸiklikleri geçirdiÄŸi halde bazılarının herhangi bir yakınması olmamaktadır. Dejeneratif deÄŸiÅŸiklikler belirti verse bile sürekli deÄŸildir. Hafif ve orta derecedeki deÄŸiÅŸikliklerle omurga ÅŸekli bozulmakta ve belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Dejenerasyon ilerleyince omurga bu deÄŸiÅŸikliÄŸe uyum saÄŸlamakta, hareket de azaldığı için belirtiler azalmaktadır. 

Ayrıca, hareket veya yük kaldırma sonucu, sinsi olarak baÅŸlayan bel aÄŸrısı yakınmaları da olabilir. AÄŸrı genellikle sadece beldedir. Kalça ve uyluk arka yüzüne yayılabilir. Ayakta kalmakla, ev iÅŸleri yapmakla artan aÄŸrı, istirahatle azalır. Sabah tutukluÄŸu kısa sürelidir.

Tedavide istirahat, aÄŸrı kesici ilaçlar ve kas gevÅŸeticilerin yanı sıra bazı fizik tedavi araçları da (infraruj lambaları, hot pack, parafin) kas spazmını gidererek aÄŸrıyı azaltabilir. Daha sonra, derin ısıtıcı fizik tedavi araçlarından da yararlanılır. Ayakta durmakla ve hareketle aÄŸrısı artan hastalara yükü azaltmak ve hareketi sınırlamak amacıyla çelik balenli korse verilebilir. AÄŸrı azalır azalmaz sırt ve karın kaslarını güçlendirici egzersizlere baÅŸlanması gerekir.  

Bel fıtığı nedir?
Omurgadaki bozulmuÅŸ diskin bacaÄŸa giden sinir kökünü sıkıştırmasıyla ortaya çıkan, bel ve bacak aÄŸrısına neden olan klinik tablodur. Bel fıtığı (lomber disk hernisi) sanıldığı kadar yaygın deÄŸildir. Bel aÄŸrılı olguların sadece %5’i bel fıtığıdır. Hastaların çoÄŸu 30-50 yaÅŸları arasındadır. AÄŸrı ile birlikte bacaklarında uyuÅŸma, karıncalanma, keçelenme, kuvvetsizlik ve incelme görülebilir. 

Hastaların %75-90’ında cerrahi müdahaleye gerek kalmadan iyileÅŸme olmaktadır. Yatak istirahati çok kısa tutulmalıdır. Tedaviye ilaçlar eklenebilir. Bu dönemde yüzeysel ısıtıcıların kas gevÅŸetici etkisinden yararlanılabilir. Kas gücünü artırmak için sırt ve karın kasları egzersizlerine baÅŸlanılmalıdır. Bir süre sonra hastanın korse ile ayaÄŸa kalkmasına ve yürümesine izin verilir. Bu dönemde hasta fizik tedavi programına alınır.  

Konservatif tedaviye cevap alınamazsa cerrahi tedavi uygulanır.  

Kanal darlığı (spinal stenoz) belirtileri nelerdir? Tanısı nasıl konur? Tedavi nasıl yapılır?
Nadiren genç yaÅŸlarda da görülmekle birlikte hastaların çoÄŸu 50 yaşın üzerindedir. Hastalarda uzun zamandır süren bel aÄŸrısı ve son zamanlarda ortaya çıkan bacak aÄŸrısı öyküsü vardır. Yürürken her iki bacaktaki rahatsızlıktan yakınırlar. Semptomlar uyluktan baldıra ve ayaÄŸa kadar yayılır. Bacaklarındaki aÄŸrı nedeniyle, hasta yürürken durup dinlenmek zorunda kalır. Bir kaç dakika dinlendikten sonra, tekrar aynı mesafede yürüyebilir. Sırt üstü bacaklarını uzatarak yatamaz. AÄŸrı olduÄŸu zaman kalkıp bir kaç dakika oda içinde dolaÅŸarak aÄŸrıyı geçirmeye çalışabilir veya yan tarafına kıvrılarak yatar. 

Bir bacakta ya da her iki bacakta görülen kuvvetsizlik, yorgunluk, uyuÅŸma ve karıncalanmadan yakınırlar. Gerçekten soÄŸuk olmadığı halde bacaklarının soÄŸuk olduÄŸunu, kendilerine ait deÄŸilmiÅŸ gibi veya lastikten yapılmış gibi hissettiklerini söyleyebilirler.  

Bilgisayarlı tomografi ve MR’da kanal çapları ölçülerek yumuÅŸak doku ve kemik dokusu görülerek kanal darlığı konusunda daha kesin bilgi edinilebilir. 

Hafif olgularda fizik tedaviyle yeterli sonuç alınmaktadır. Hastanın günlük yaÅŸam aktiviteleri düzenlenmeli, sırt ve karın kaslarını güçlendirici egzersizler verilmelidir.  

Fizik tedavi ve ilaç tedavisine cevap vermeyen ilerleyici olgularda cerrahi tedavi uygulanır. 

Bel kayması (spondilolistezis) nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavi nasıl yapılır?
Bir omurun, alttaki omur üzerinde öne doÄŸru kaymasına bel kayması denir. Bel kayması, öne doÄŸru kaymanın ölçüsüne göre dört dereceye ayrılır. Kırık, bel ameliyatları, kireçlenme ve doÄŸumsal anomaliler baÅŸlıca nedenleridir.  

Hastalar çoÄŸunlukla bel aÄŸrısından yakınır.  AÄŸrı belin iki yanında ve iki bacakta birden duyulur, hareketle, ayakta durmakla artar, istirahatle genellikle kaybolur. Hastaların büyük çoÄŸunluÄŸu kadındır. Genellikle karın gevÅŸek ve öne sarkıktır. 
Ä°ki veya dört yönlü bel grafilerinde kayma, kaymanın derecesi görülür. 

EriÅŸkinlerde bel kayması her zaman semptomatik deÄŸildir. AÄŸrılı durumlarda hastaya istirahat önerilir. KiÅŸinin ayakta kaldığı zaman verilen çelik balenli korse beli stabilize ederek ve yükü azaltarak aÄŸrıyı dindirir. Ağır yük kaldırmaktan kaçınılmalı, fazla kilolu olanların kilo vermesi saÄŸlanmalı, karın ve sırt kaslarını güçlendirici egzersizlerle germe egzersizleri verilmeli ve günlük yaÅŸam aktiviteleri düzenlenmelidir. AÄŸrı ve kas gerginliÄŸinin azaltılması için fizik tedavi araçlarından yararlanılır.                

Bel aÄŸrısından kurtulmak ve/veya bel aÄŸrısına yakalanmamak için uyulması gereken kurallar nelerdir?

• Dizleri kırarak sırt üstü veya yan yatmak
• Yataktan kalkarken önce yan dönmek,  sonra doÄŸrularak oturmak ve ellerle destekleyerek ayaÄŸa kalkmak
• Dik oturmak
• Otururken beli desteklemek
• Dik durmak. Uzun süre ayakta durulacaksa, bir ayak yüksekte kalacak ÅŸekilde altına bir ÅŸey koymak.
• EÄŸilerek yerden bir ÅŸey almamak. Yerden bir ÅŸey alırken ve ayakta çalışırken dizleri kırmak
• Yükü her iki ele paylaÅŸtırmak ve vücuda yakın olarak taşımak
• Uzanarak iÅŸ yapmamak
• Uzun süre aynı pozisyonda kalmamak ve ani hareketlerden sakınmak
• Sigara içmemek
• Düzenli egzersiz yapmak

AÄŸustos 2016